Siedzicie pod Sejmem dzień i noc? Manifestujecie na ulicach? Siadacie na chodniku? Wiedzcie, że postępujecie zgodnie z prawem do obywatelskiego nieposłuszeństwa.
Profesor Monika Płatek, prawniczka, tak tłumaczy pojęcie nieposłuszeństwa cywilnego: to celowe łamanie konkretnego przepisu lub przepisów prawa, gdy ich treść rażąco narusza wartości i przepisy wyrażone w akcie prawnym określającym zasady relacji pomiędzy obywatelami i władzą.
Prawniczka wyjaśnia, że kiedy podlegamy aktom prawnym, które naruszają umowę społeczną zawartą między ludźmi a rządzącymi, nie mając oparcia w instytucjach kontroli zdemontowanych przez rządzących, odwoływanie się do obywatelskiego nieposłuszeństwa jest uprawnioną metodą sprzeciwu wobec demolowania demokratycznego państwa prawa.
Zdaniem prof. Płatek osoba, która w ramach obywatelskiego nieposłuszeństwa narusza konkretny przepis lub akt prawny, czyni to w celu skłonienia ludzi do refleksji i wzbudzenia woli sprzeciwu wobec przepisów, które nie licują z zasadami i treścią Konstytucji.
Ten, kto decyduje się na akt pokojowego, stosowanego bez agresji, obywatelskiego nieposłuszeństwa liczy się z tym, że zostanie ukarany. Kara zaś jest elementem strategii nieposłuszeństwa cywilnego. Demonstruje innym ludziom nieuczciwość kontestowanego prawa. Protest ma swoim działaniem symbolicznie budzić z letargu ślepo posłusznych obywateli. To jest jeden z najważniejszych celów obywatelskiego nieposłuszeństwa.
Protest ma swoim działaniem symbolicznie budzić z letargu ślepo posłusznych obywateli
Pierwszy znany akt nieposłuszeństwa obywatelskiego odnotowano w 1846 r, kiedy to Henry David Thoreau odmówił zapłacenia podatku pogłównego (forma podatku osobistego), deklarując, że jest to sprzeciw wobec wojny z Meksykiem oraz niewolnictwu.
Najbardziej znanym przykładem nieposłuszeństwa cywilnego jest postawa Mahathmy Gandhiego w walce o niepodległość Indii. Metody walki o niepodległość ograniczał do demonstracji, pochodów, odmowy posłuszeństwa władzom, np. w sprawie płacenia podatków, wykonywania zarządzeń, podejmowania pracy, głosowania w wyborach, czy bojkotu państwowych instytucji.
„Nieposłuszni” byli Martin Luther King w walce o zniesienie apartheidu, studenci serbscy, którzy w 2000 roku protestowali przeciw autorytarnym rządom prezydenta Milosevica, forsując buldożerem ogrodzenie parlamentu i zajmując go, Ukraińcy na Majdanie, Charles de Gaulle, który wezwał obywateli Francji do odmowy posłuszeństwa rządowi Vichy i kolaboracji z III Rzeszą, a także Jacek Kuroń, organizator strajków studenckich, jeden z założycieli KOR-u, internowany podczas stanu wojennego, autor wielu tekstów projektujących i wyjaśniających formy działania i cele opozycji demokratycznej.
Przykładów jest wiele. Nic, tylko wybierać sposoby.
Anna Lenar